Przestrzeń japońskiego domu
Próbując zrozumieć estetykę kraju kwitnącej wiśni, należy zwróć uwagę na okoliczności przyrody, sposób życia tamtejszej ludności, system wartości i religię. To co ma wpływ na Japończyka, co go kształtuje w jego myśleniu o świecie i życiu, ma wpływ na to czym się otacza. Teren sejsmicznie aktywny, góry i morze wdzierające się pomiędzy wyspy, to świat, w którym funkcjonuje.
Aby zrozumieć architekturę Japonii, należy zapoznać się także z jej literaturą.
Sztandarowym dziełem tego gatunku może być utwór „Zapiski z pustelni” buddyjskiego mnicha z przełomu XII/ XIII wieku. Kamo no Chōmei (1153 lub 1155–1216) był japońskim autorem, poetą (w formie waka) i eseistą2. Był świadkiem szeregu katastrof naturalnych i społecznych, a po utracie politycznego poparcia, został pominięty w awansie w ramach świątyni shinto związanej z jego rodziną2. Zdecydował się odwrócić od społeczeństwa, przyjął śluby buddyjskie i stał się pustelnikiem, żyjącym poza stolicą2. Jego znane eseje Hōjōki (“Opis dziesięciostopowej chatki”) są reprezentatywne dla gatunku znanej jako “literatura pustelnicza” (sōan bungaku)1.
Obraz autorstwa Freepik
Japończyk- w zetknięciu z potężnymi żywiołami, na skrawkach ziemi wydartej górom i oceanom- budował swój światopogląd opierając się na pojęciach kruchości, marności i przemijania, którym systemy filozoficzne i religijne nadawały metafizyczny charakter i moc2.
Żyjąc w niepewnej przestrzeni, Japończyk nauczył się cenić to co go otacza. Tworzy pewne wzorce, które charakteryzuje niechęć do przepychu, który nie ma większego sensu wobec kruchości i nietrwałości życia.
„Przyroda i sfera życia towarzyskiego to dziedziny, w których obowiązują estetyczne normy. Nie są one jednak, jak się wydaje, narzucone a priori, raczej wyprowadzone w zgodzie z wrażliwością Japończyka, przez co nie są normami bezwzględnego nakazu, lecz wzorcami realizowania własnych autentycznych potrzeb estetycznych. Rdzennie japońska potrzeba estetyczna sprawiła, że do sztuk obok tradycyjnych (teatr, poezja, malarstwo, architektura) weszły zwykłe, lecz estetycznie uszlachetnione dziedziny życia codziennego, jak picie herbaty, układanie kwiatów czy zakładanie ogrodów.3
Obraz autorstwa Freepik
Japończyk kontempluje przyrodę, która swoim pięknem porusza go do głębi. Jest świadomy jej przemijalności i zmienności. Wzrusza się do głębi i akceptuje zmiany jakie w niej zachodzą.
Stad pojawia się pojęcie przemijającego, surowego piękna wabi oraz sabi, jako piękno naturalnej patyny i starzenia.
Yūgen to stan niedokończenia, niedopowiedzenia. Można porównać go do kwiatu, który dopiero co rozkwita.
PODZIAŁ WNĘTRZA DOMU.
Wnętrze japońskiego tradycyjnego domu, to przestrzeń wielofunkcyjna. Elastyczne je wykorzystanie to inaczej nadanie jednemu pomieszczeniu wielu funkcji. Może wynika to z pragmatyki, a może z tradycji (przykład świątyni Kiyomizu-dera).
Pomieszczenie zashiki, może pełnić funkcję rodzinnej przestrzeni wspólnej, jadalni i kuchni zarazem, pokoju gościnnego oraz sypialni. Czy nie przypomina nam to także naszych mieszkań i domów? Kuchnia otwarta na jadalnię i salon, w którym często stoi komplet wypoczynkowy z funkcją spania?
Yudono jest odpowiednikiem zachodniej łazienki bez toalety, otearai. To pomieszczenie służy tylko do kąpieli. Balię lub głęboką wannę, znaną jako ofuro, napełnia się ciepłą wodą, w której kapią się wszyscy domownicy, bez wymiany wody. Mycie odbywa się w innym miejscu. Japońskie wanny wykonuje się z drewna cyprysowego hinoki, ale można także znaleźć z cedru lub teaka.
Oto kilka firm, które mogą produkować wanny Ofuro:
- AmberTubs: Jest to firma, która produkuje japońskie wanny Ofuro z drewna świerku lub modrzewia syberyjskiego. Wanny te są kompaktowych rozmiarów i zapewniają relaks we własnym ogrodzie
https://ambertubs.pl/kategoria-produktu/ofuro/
2. Filanest: Ta firma oferuje balie ogrodowe Ofuro, które są zgodne z duchem japońskiej tradycji. Wanny są wykonane z najwyższej jakości drewna i zachowują autentyczny charakter tego starożytnego rozwiązania.
Balia ogrodowa OFURO
3. EkoWanny.pl: Ta strona internetowa oferuje wanny Ofuro wolnostojące. Technologia produkcji tych wanien nie różni się od tradycyjnych wanien, ale są one przeznaczone do kąpieli na siedząco.
Wanna ofuro
Co prawda, powyższe firmy specjalizują się w wannach ogrodowych, ale przy odrobinie samozaparcia, można zamówić także taką wannę do domu.
Otearai- to japońska toaleta. Nie jest ona połączona z youdono. Składzik na różne przenośne meble, nosi nazwę kura. Ten bezpośrednio dostępny magazyn, pozwalał na to, aby poszczególne pomieszczenia były puste. W zależności od potrzeb, gospodarz mógł wydobywać z podręcznego magazynu niezbędne sprzęty i meble.
W naszych warunkach taką funkcję pełnią piwnice lub strychy, a mimo to, mamy dużo różnych przedmiotów wokół siebie.
Engawa– to inaczej weranda, która powstaje w wyniku przedłużenia okapu domu japońskiego. Czasem pełni także funkcję wewnętrznego korytarza.
Tradycyjne i wyróżniające Japończyków dwoiste i elastyczne wykorzystanie przestrzeni może być nazwane przestrzenią tymczasową, gdyż jak wszystko inne, przestrzeń tak samo jest tymczasowa. W zależności od potrzeb wykorzystywana w danym czasie i miejscu. Co wynika z głęboko zakorzenionej filozofii taoizmu. Prawdziwy sens życia polega na akceptacji zmienności, przemijalności, ulotności.
I tak „ dom, w którym się mieszka, nazywa się kariya, co znaczy wynajęta na noc przestrzeń. Istnieje też japońskie słowo na określenie własnego domu, gukyo- to nic innego, jak „tymczasowe mieszkanie.” Japońscy mężczyźni spędzają czas wolny poza rodziną, a dom traktują jak przestrzeń do spania.5
Japońska estetyka wypływa z filozofii buddyjskiej. Skupia się na tu i teraz. Łapie chwilowe doznania. Poszczególnie miejsca w domu przechodzą płynnie między sobą dostosowując się do aktualnych potrzeb domowników. Wszystko to wpływa na to, jak Japończycy postrzegają świat i jak kształtują swoje otoczenie, zarówno w sensie fizycznym, jak i metafizycznym.
2„ Estetyka japońska, antologia” red. Krystyna Wilkoszewska, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2001, str. 8
3 jw. str. 9
4. jw. str. 214
5. jw. str 214